Hipoterapia jako metoda wieloprofilowego usprawniania, dzięki wielopłaszczyznowym oddziaływaniom konia na pacjenta pozwala uzyskać równoczesną poprawę wielu zaburzonych sfer funkcjonowania. Korzyści z hipoterapii mogą czerpać osoby borykające się z różnorodnymi zaburzeniami rozwoju i chorobami. Niemniej jednak istnieją pewne schorzenia, zaburzenia i stany chorobowe, które nie pozwalają na stosowanie hipoterapii. Dlatego zgodę na prowadzenie terapii musi wyrazić lekarz prowadzący danego pacjenta.
Prowadzenie zajęć hipoterapeutycznych jest wskazane w przypadku:
zespołów neurologicznych
- mózgowe porażenie dziecięce:
postać piramidowa – niedowłady spastyczne
Podczas hipoterapii możliwe jest rozciągnięcie mięśni przykurczonych, poprzez dosiadanie konia na oklep, jego temperaturze oraz ruchowi rozluźniającemu mięśnie miednicy.
postać móżdżkowa – obniżone napięcie mięśniowe i ataksja
Koń, wykorzystując swój ruch, wymusza na jeźdźcu bierną pracę mięśni obręczy miedniczej i barkowej. Zajęcia hipoterapeutyczne mogą być prowadzone w różnych pozycjach, a dzięki połączeniu odpowiedniego ułożenia dziecka z ruchami konia, można stymulować czucie głębokie, które takich przypadkach najczęściej bywa zaburzone. Ruch konia poprzez stałe wytrącanie pacjenta z równowagi jest korzystnym ćwiczeniem orientacji przestrzennej, reakcji równoważnych stymulując odpowiednią pracę mięśni.
postać pozapiramidowa – atetotyczna
Rytmiczny i harmonijny ruch konia, jakiemu poddawana jest osoba z postacia pozapiramidową mózgowego porażenia dziecięcego skutkuje wyciszeniem się mimowolnych ruchów.
- stany po urazach czaszkowo – mózgowych
Po przebytych urazach ośrodkowego układu nerwowego, które skutkują niedowładami raz porażeniami mięśni stosuje się indywidualnie dobraną hipoterapię odpowiednio do potrzeb pacjenta i dopiero na późniejszym etapie leczenia, czyli w tzw. okresie regeneracyjno – kompensacyjnym.
- stany po infekcyjnych chorobach ośrodkowego układu nerwowego
Hipoterapia wprowadzana jest dopiero po przebytej chorobie jako forma walki z kalectwem pochorobowym, dzięki czemu pacjent ma możliwość utrzymania swojej sprawności ruchowej lub też jej poprawy.
- wady wrodzone centralnego układu nerwowego: przepukliny oponowo – rdzeniowe, wodogłowie, małogłowie, upośledzenie umysłowe spowodowane uszkodzeniem ośrodków korowych w czasie rozwoju prenatalnego
- mikrouszkodzenia mózgu takie jak zespół nadpobudliwości ruchowej, zespół niezgrabności ruchowej, swoiste trudności w uczeniu się
Hipoterapia w tym wypadku jest źródłem niezwykle korzystnej stymulacji wielozmysłowej.
- choroby mięśni – min. 3 punkty w skali lovetta
Hipoterapia ma na celu wzmocnienie mięśnie, jednakże obowiązuje tu bardzo rygorystycznie indywidualizacja intensywności i czasu zajęć.
- polineuropatie
- okołoporodowe uszkodzenie splotu barkowego
W tym wypadku zadaniem hipoterapii jest zapobiegnięcie asymetrycznemu napięciu mięśni tułowia oraz uaktywnienie porażonej kończyny.
Zespoły ortopedyczne
- wady postawy i tendencje do nich
Hipoterapia odblokowuje przykurcze posturalne i ograniczenia w obrębie kręgosłupa, obręczy barkowej i miedniczej, symetrycznie wzmacnia mięśnie posturalne, stymuluje do aktywnej korekcji postawy i symetrycznego napięcia mięśni brzucha i mięśni grzbietowych.
- postawy skoliotyczne i skoliozy do 20o Cobba
- stany po amputacji kończyn i wady rozwojowe kończyn
- przykurcze mięśni po operacjach, unieruchomieniach gipsem dysplazja stawu biodrowego
Inne zaburzenia rozwoju i schorzenia
- zespoły genetyczne m.in. zespół Downa
Do przyjęcia dziecka z zespołem Downa na zajęcia hipoterapii konieczne jest wykonanie zdjęcia rtg odcinka szyjnego kręgosłupa, gdyż istnieje zagrożenie niestabilnością szczytowo – obrotową.
- uszkodzenia lub nieprawidłowości w funkcjonowaniu analizatorów słuchu i wzroku
- zaburzenia równowagi, chodu i utrzymania prawidłowej postawy ciała niezależnie od etiologii
- zaburzenia integracji sensorycznej,
- upośledzenie umysłowe
- nadpobudliwość psychoruchowa
- autyzm i inne zaburzenia ze spektrum autyzmu
- zaburzenia zachowania
- niedostosowanie społeczne
- depresje
- zaburzenia koordynacji wzrokowo – ruchowej
- opóźnienie psychoruchowe bądź nieharmonijny rozwój psychoruchowy o nieustalonej etiologii
- zaburzenia emocjonalne.
W przypadku hipoterapii u osób dorosłych stosuje się ją najczęściej w następujących jednostkach chorobowych: stany po udarach mózgu, stwardnienie rozsiane, patologie społeczne, uzależnienia, stany po urazach mózgowo – czaszkowych, choroby i zaburzenia psychiczne oraz inne choroby aparatu ruchu o podłożu neurologicznym i ortopedycznym.
Przyjmując na zajęcia hipoterapii pacjenta należy wiedzieć o przeciwwskazaniach, które uniemożliwiają podjęcie tego rodzaju terapii. Są to przede wszystkim:
- brak kontroli, głowy i stabilizacji tułowia,
- podwichnięcia i zwichnięcia stawów biodrowych,
- gwałtowne, nie do opanowania ruchy mimowolne,
- znaczne przykurcze w stawach biodrowych, kolanowych oraz samych stóp, co uniemożliwia dosiad,
- sztywność znacznie utrudniająca dosiad i zbyt duża spastyczność mięśni, która jest trudna do opanowania,
- nasilanie się przetrwałych odruchów ATOSu i STOSu,
- nasilające się objawy neurologiczne,
- występowanie wczesnych następstw takich jak: zawroty i bóle głowy, senność, zaburzenia świadomości i następstw późnych: padaczka pourazowa z częstymi atakami
- przepuklina oponowo rdzeniowa zlokalizowana w odcinku piersiowym,
- wodogłowie bez wszczepionej zastawki,
- skolioza powyżej 20oCobba
- stany ostre chorób mięśni,
- rozpoznanie pleców wklęsłych i płaskich
- skoliozy idiopatyczne i progresujące w sposób dynamiczny
- udary mózgu o nieznanej etiologii
- stany zapalne ogólnoustrojowe,
- odklejanie siatkówki oka,
- stany po świeżych złamaniach i operacjach
- nietolerancja pacjenta na tego rodzaju formę terapii (niepohamowany lęk przed koniem)
- niestabilność szczytowo – obrotowa,
- choroba Perthesa w każdej fazie
- wrodzona łamliwość kości
- fazy zaostrzenia zaburzeń psychicznych
- hemofilia
- częsta skłonność do dyskopatii w odcinku lędźwiowym[2]
Bibliografia:
Materiały zaczerpnięte z Kanonów Polskiej Hipoterapii, które można znaleźć na stronie www.pthip.org.pl